De Inspectie SZW: een falende toezichthouder?

U bent in het verleden tijdens uw werk blootgesteld aan asbest. Op latere leeftijd is bij u de diagnose mesothelioom vastgesteld, een kwaadaardige tumor. Kunt u vanwege blootstelling aan asbest naast uw (voormalig) werkgever ook de Staat aansprakelijk stellen voor geleden en nog te lijden schade?

Begin 2013 stelde een ernstig zieke (oud-)werknemer van een aluminiumbedrijf de Staat aansprakelijk omdat volgens hem de Arbeidsinspectie (nu: de Inspectie SZW) onvoldoende toezicht had gehouden op gebruik van asbesthoudende materialen en op overtreding van een asbestverbod.

De vraag is: kan de Staat hiervoor aansprakelijk worden gesteld?
Tot het takenpakket van de Inspectie SZW, onderdeel van de Staat, behoort onder andere het toezichthouden op de naleving van het verbod op gebruik van asbest. De Inspectie moet hierop toezien in verband met de bescherming van (de gezondheid van) werknemers. Bij het uitvoeren van haar toezichthoudende taak komt de Inspectie een grote mate van beleids- en beoordelingsvrijheid toe.

De beschreven zaak lag onlangs voor aan de Hoge Raad. Recentelijk oordeelde de Hoge Raad dat onder omstandigheden het onvoldoende uitoefenen van toezicht onrechtmatig kan zijn ten opzichte van een werknemer die (mede) hierdoor schade lijdt. In dit kader van aansprakelijkheid kan een onderscheid worden gemaakt tussen algemeen en concreet 'toezichtsfalen'.

• Algemeen toezichtsfalen is aan de orde wanneer de Inspectie haar taak om algemeen preventief toezicht te houden veronachtzaamt. Hiervan is slechts sprake in uitzonderlijke omstandigheden.
• Concreet toezichtsfalen is aan de orde wanneer de schade van een werknemer in een concreet geval voor de Inspectie voorzienbaar was en dit bij de Inspectie had moeten leiden tot het nemen van maatregelen ter voorkoming van overtredingen en gevaren voor de werknemer.

Aansprakelijkheid wegens concreet toezichtsfalen speelt met name als er voldoende ernstige en concrete aanwijzingen zijn om de overtreding van een regel en het daaruit voortvloeiende risico op schade aan te nemen én dat risico en die schade naar aard en omvang voldoende ernstig zijn, aldus de Hoge Raad.

Kortom, bij toezichtsfalen - algemeen of concreet - kán de Staat aansprakelijk zijn. Helaas voor de (oud-)werknemer oordeelde de Hoge Raad in zijn specifieke geval dat de Staat niet aansprakelijk was, omdat de werknemer onvoldoende concreet feiten had gesteld om te onderbouwen dat de Inspectie had gefaald in haar toezicht.